Dünyanın hər yerində uşaqların şəkillərinə baxdıqda, səmaya çəkilən Günəşin bəzən şüaları ifadə edən düz xətlərlə əhatə olunmuş dairə, bəzən də gülümsəyən üzü və ya eynəkli insanabənzər bir varlıq olduğunu görürük. Bununla belə, onların hamısının ortaq bir cəhəti var: rəngləri.
“Günəş hansı rəngdədir?” Şübhəsiz ki, hamımız sarı deyərdik. Ancaq günəşin rəngi indi qızğın müzakirə mövzusudur.
Hər şey yazıçı Jacqui Deevoy-un bu yaxınlarda sosial şəbəkədə uşaqlığının yuvarlaq sarı Günəşinin qəfildən ağardığını və qəribə göründüyünü paylaşması ilə başladı.
Mən sadəcə 20 yaşlarında olan bir insana deyirəm ki, mən uşaq vaxtı günəş sarı olub gülür. O, sonuncu dəfə Teletubbies-də sarı günəş görmüşdü. Budur, indi günəşdir. Ağ və qəribə forma. Harada görünürsən? pic.twitter.com/C3BJdt7s8I
— Jacqui Deevoy (@JacquiDeevoy1) 3 may 2023-cü il
“Uşaq olanda 20 yaşlarında birinə dedim ki, günəş sarıdır və o da gülürdü. Sonuncu dəfə Teletubbies-də sarı günəş görmüşdüm. Bax, indi günəşdir. Ağ rəngdədir və qəribə formadadır. Harada görünür? Sən?”
class=”medianet-inline-adv”>
Yazı bir neçə gün ərzində 6 milyondan çox baxış toplayıb və istifadəçiləri ikiyə bölüb. Bir tərəf Deevoyla razılaşdı, digər tərəf isə günəşin həmişə ağ göründüyünü söylədi.
‘GÖZLƏRİNİZ BAXARSA BİZ YAŞIL GÖRƏ BİLƏRİK’
Beləliklə, bu nəhəng ulduz hansı rəngdədir: sarı və ya ağ? Elmə görə, hər ikisi bir az var, amma hər ikisi deyil.
Washington Post qəzetinə danışan NASA-nın Günəş Dinamikası Rəsədxanası layihəsinin alimi Din Pesnell deyib: “Gözünüz ona baxa bilsəydi, Günəş yaşıl görünərdi” dedi və əlavə etdi:
“Əsasən, günəşə baxdığınız zaman onun içindəki bütün müxtəlif rənglər kifayət qədərdir və o qədər parlaqdır ki, göz qamaşdırır. Ona görə də o qədər parlaqdır ki, onun hansı rəng olduğunu sizə deməyəcəm. Ona görə də bizə ağ görünür”.
NASA-nın məlumatına görə, Günəş enerjisinin böyük hissəsini təxminən 500 nanometr şüalandırır. Bu yaşıl rəngə uyğundur.
İŞIĞIN PAYLAŞMASININ SARI FORMASININ QABUL EDİLMƏSİNİN SƏBƏBİ
Təxminən 149 milyon kilometr məsafədən baxıldığında Günəş tez-tez səmada ağ nöqtə kimi görünür. Lakin Pesnell bir çox insanın sarı rəngi qəbul etməsinin səbəbinin işığın yayılması ilə əlaqəli olduğunu söylədi.
Yəni, havadakı molekullar günəş işığının mavi və bənövşəyi dalğa uzunluqlarını istiqamətləndirərək, daha çox sarı və qırmızı dalğa uzunluqlarının gözlərimizə çatmasına imkan verir. Günəşin çıxması və ya batması zamanı, günəş üfüqə yaxınlaşdıqda, günəş şüaları atmosferdə daha uzun müddət keçir. Buna görə də mavi işıq Günəşin yüksək olduğu vaxtdan daha çox səpələnir. Bu zaman daha az səpələnmiş qırmızı-narıncı şüalar gözümüzə daha çox çatır.
class=”medianet-inline-adv”>
“Əslində, çox parlaq olduğu üçün ağ görünən yaşıl ulduz, atmosferimizin işləmə üsuluna görə də sarı, narıncı və ya qırmızı görünə bilər” dedi Pesnell.
GÜNƏŞ BİR MÜDDƏT PARLAYACAQ, SONRA HƏT FƏRQİ OLMAYACAQ
Günəşin rəngi olaraq qəbul etdiyimiz şey əslində səthlərdən əks olunan işıqdır. Günəş, nüvənin dərinliklərində yer alan hidrogenin heliuma çevrilməsi sayəsində çiçəklərin çiçəklənməsinə və quşların oxumasına imkan verən bütün işıq və istiliyin mənbəyidir. Lakin bu hidrogen qazı nəhayət tükənəcək və sonra Günəş tünd qırmızı rəng alacaq.
Pesnell, Günəşin bir müddət parıldayacağını və sonra o qədər aşağı temperatura enəcəyini bildirib ki, rəngi hiss olunmayacaq. Ancaq bu qiyamət ssenarisinin ən azı 4-5 milyard il sonra reallaşacağı proqnozlaşdırılır.
class=”medianet-inline-adv”>
Pesnell, “Günəş orta yaşdadır və rəngini dəyişməzdən əvvəl çox illər var” dedi.
“Astronomlar HƏQİQƏTƏNDƏ RƏNGLƏRƏ TEMPERATURU DEYİLDİ”
Bəs niyə bəzi insanlar Günəşin ağ olduğuna inanırlar?
Pesnell, bunun astrofizikadan daha çox beynin günəşi qəbul etməsi ilə bağlı olduğunu və qavrayışların insandan insana fərqli ola biləcəyini söylədi.
“Astronomlar rəng dedikdə, əslində temperaturu nəzərdə tuturlar” dedi Pesnell.”Ancaq hər hansı bir ictimaiyyət üçün rəng sadəcə olaraq dünyanı necə görüb qavradıqları deməkdir”.
Ən fiziki mənada rəng, dalğa uzunluğu gözə daxil olduqda insanların gördükləridir. Orada ixtisaslaşmış hüceyrələr beyinə siqnal göndərir və beyin bu dalğaları gördüyümüz rənglərə çevirir.
class=”medianet-inline-adv”>
İllərdir sarı kimi tanıdığım Günəşin ağ olduğuna məni heç kim inandıra bilməz. Hətta elmi məlumatlar da… İndi yenidən göyə baxıram və bəli, hələ çox sarıdır. Bəlkə özümü ağ olduğuna inandırsam, bir neçə gündən sonra ağ görməyə başlaya bilərəm, öz qavrayışlarımı sınamağa davam edəcəyəm.
İrem A. (26)
HƏYATIMIZ DAVRANIŞLARIMIZA DA TƏSİR EDİR
İngiltərədəki Sussex Universitetində rəng elmi ilə bağlı araşdırma aparan Alice Skelton deyib ki, hər kəs əsasən eyni məlumatı alsa da, ondan anladığımız şey bizim fərdi həyat təcrübəmiz və tariximiz tərəfindən müəyyən edilir.
Washington Post qəzetinə danışan Skelton, “Biz qavrayış və görmənin həqiqətən sadə olduğunu düşünürük” dedi və əlavə etdi: “Əslində heç də belə deyil. Bizim qavrayışlarımız harada böyüdüyünüz, nə vaxt böyüdüyünüz və kiminlə böyüdüyünüzdən təsirlənir.”
İşığa öyrəşənlər və kölgəyə öyrəşənlər FƏRQLİ GÖRƏR
2015-ci ildə dünyanı bölən məşhur “ağ paltar və ya mavi paltar” debatını götürək.
class=”medianet-inline-adv”>
Skelton, insanların qəbulundan asılı olaraq kostyumun mavi və ya ağ olduğuna inandığını söylədi: “Giriş eynidir, lakin günəş işığına və kölgələrə daha çox öyrəşən insanlar üçün fərqli görünür.”
“Bu paltar hansı rəngdədir?” Sual günlərlə interneti zəbt etdi. Eyni paltarın ağ gəlinlik yanında mavi-qara olduğu aydın olsa da, internet istifadəçilərinin əhəmiyyətli bir hissəsi ağ-qızılı sarı gördüklərini bildiriblər. Xülasə etmək üçün, fotonun kölgədə çəkildiyini düşünən beyinlər ağ-qızıl sarı rəngdə (yuxarı sağda), fotonun parlaq işıqda çəkildiyini düşünənlər isə mavi-qara rəngdə (aşağı sağda) görürlər.
BİZİM RƏNGLƏRİ QƏBUL ETDİYİMİZƏ BƏTTA DİL TƏSİR EDİR
Eyni şey Arktikada da baş verir, burada bəzi uşaqlar uzun müddət qaranlıqda doğulur, digərləri isə uzun müddət günəş işığına məruz qalır. O bildirib ki, araşdırmalar göstərib ki, doğum vaxtı onların müxtəlif tonları ayırd etmək qabiliyyətinə təsir edir. Dil də rol oynaya bilər, Skelton əlavə etdi, məsələn, bəzi mədəniyyətlərin mavi və yaşılı ayırd etmək üçün bir sözü yoxdur.
Papua Yeni Qvineyada danışılan Dani dili və Liberiya və Sierra Leonedə danışılan Bassa dili kimi bəzi dillərdə yalnız iki termin var: qaranlıq və işıq. Qaranlıq təxminən bu dillərdə soyuq, işıq isə isti adlanır. Ağ, qırmızı, narıncı və sarı kimi açıq rənglər isti rənglər, qara, mavi və yaşıl kimi rənglər isə soyuq rənglər kimi şərh edilir.
SADƏCƏ FƏRQLİ RƏNGLƏR GÖRMƏK GÖRÜŞÜNÜZÜN QÜSÜL OLDUĞU DEMƏK DEYİL
Paltar interneti fırtınalandırdıqdan sonra 2017-ci ildə yenidən mübahisəli görüntü ortaya çıxıb. Bu ayaqqabı nə rəngdir?
Boz və firuzəyi? Yoxsa çəhrayı və ağdır? Yalnız bir düzgün cavab var, bu, görüntünü necə qəbul etdiyinizdən asılıdır. Ayaqqabıların faktiki rəngi ağ zolaqlı toz çəhrayıdır. Lakin Buzzfeed sorğusu göstərir ki, insanların çoxu ayaqqabıları boz və firuzəyi rəngdə görür.
Ancaq bu ayaqqabını boz və firuzəyi rəngdə gördüyünüz üçün görmə qabiliyyətinizlə bağlı problem var demək deyil. Üstəlik, bu nəticə bəzi sosial media istifadəçilərinin iddia etdiklərinin əksinə olaraq dünyanı optimist və ya pessimist gördüyünüz barədə fikir vermir.
DƏLİK QARARLANMIR AMMA BU GÖZLƏRƏ TƏSİR ETDİĞİ KİMİ QABUL EDİLİR
Gözlərimizin dünyanı necə qəbul etdiyinə dair başqa bir nümunə götürək.
Yuxarıdakı şəkilə baxanda nə gördünüz? Ortadakı qaranlıq sahə hərəkət edir, böyüyür və ya genişlənir? Şəkildə heç bir hərəkət yoxdur narahat olmayın. Frontiers in Human Neuroscience jurnalında dərc olunan araşdırmada, infraqırmızı göz izləyicilərindən istifadə edən elm adamları bu illüziyanı normal görmə qabiliyyəti olan 50 kişi və qadın üzərində sınaqdan keçiriblər. Nəticə olduqca təəccüblü idi. İştirakçının illüziyaya reaksiyası nə qədər böyükdürsə, şagirdin genişlənməsi reaksiyası da bir o qədər yüksək olur.
Burada ortadakı dəlik daha da qaralmır, lakin tədqiqatçıların aşkar etdiyi kimi, hətta onun qaraldığını qəbul etmək belə şagirdlərin reaksiya verməsi üçün kifayətdir.
Tədqiqatda illüziyanın müxtəlif fon rənglərinə təsiri də araşdırılmış və ‘magenta’ olaraq da bilinən qırmızı və mavi rəngləri bərabər nisbətdə qarışdıraraq əldə edilən rəngli fonda şagirdlərin ən çox reaksiya verdiyi müəyyən edilmişdir.
Ancaq bu illüziyadan təsirlənməyən insanlar var. Respondentlərin 14 faizi illüziya görə bilməyib. Araşdırmanın koordinatorlarından biri olan Oslo Universitetinin psixologiya professoru Bruno Laeng, bunun müəyyən bir azlığın keçmiş təcrübələrindən asılı olaraq yuxarıdakı şəkilləri iki ölçüdə görməsi ilə bağlı ola biləcəyini söylədi.
