İnsan beynini kompüterlərə qoşaraq insanların görmə qabiliyyətini və hərəkətliliyini bərpa etməsinə kömək etmək istəyən İlon Maskın ümid gözlədiyi xəbəri var idi.
Elon Musk, beyin çipləri istehsal edən Neuralink şirkətinin insanlar üzərində ilk sınaqlarını keçirmək üçün ABŞ Qida və Dərman İdarəsindən (FDA) icazə aldığını açıqladı.
Maskın sözlərinə görə, süni intellekt bəşəriyyətin indiyə qədər qarşılaşdığı ən böyük problemlərdən biri idi və görüləsi iş çox sadə idi: İnsanlarda süni intellekt kimi beyin quruluşuna sahib olmaq.
Bunu nəzərə alaraq Neuralink-i qurdu. Bu addımı ilə o, insan beyninə yerləşdiriləcək çip sayəsində insanlarla kompüterlər arasında birbaşa əlaqə qurma layihəsini başlatdı.
Layihənin son məqsədi kompüterlərə yüklənmiş proqramlar kimi insan beyninə məlumat yükləmək idi.
class=”medianet-inline-adv”>
Meymunlar üzərində sınaqdan keçirilən çiplər beyində istehsal olunan siqnalları şərh etmək və Bluetooth vasitəsilə məlumatı cihazlara ötürmək üçün nəzərdə tutulub.
Neuralink öz mikroçiplərindən iflic və korluq kimi xəstəlikləri müalicə etmək və müəyyən əlilliyi olan insanlara kompüter və mobil texnologiyadan istifadə etmək üçün istifadə etməyə ümid edir.
FDA-nın təsdiqi, İsveçrə tədqiqatçılarının beyin implantları ilə bağlı bir irəliləyiş xəbərindən sonra gəldi.
İsveçrədə aparılan araşdırmada iflic olan bir insan elektron beyin implantları sayəsində yalnız düşünərək yeriyə bilib.
40 yaşlı hollandiyalı Gert-Jan Oskam bu üsulun həyatını dəyişdiyini bildirib. Oskam 12 il əvvəl velosiped qəzası nəticəsində iflic olub.
Elektron implantlar onun fikirlərini onurğasına ikinci implant vasitəsilə kabelsiz şəkildə ayaqlarına və ayaqlarına ötürür. Sistem hələ sınaq mərhələsindədir.
Onurğa zədələri ilə bağlı araşdırmalara rəhbərlik edən Böyük Britaniyanın “Spinal Research” xeyriyyə təşkilatı inkişafı “olduqca ümidverici” kimi qiymətləndirib.
class=”medianet-inline-adv”>
“Özümü yenidən yeriməyi öyrənən uşaq kimi hiss edirəm” dedi Oskam BBC-yə. Oskam da indi dayanıb pilləkənləri qalxa bilir.
“Uzun bir yol oldu, amma indi ayağa qalxıb dostumla pivə içə bilərəm. Çoxlarının fərqinə varmadığı bir zövqdür.” “Nature” jurnalında dərc olunan araşdırmaya isveçrəli tədqiqatçılar rəhbərlik ediblər. Lozanna Universitetinin professoru Neyrocərrah Jocelyne Bloch implantları cərrahi yolla yerləşdirib.
Bloch, sistemin hələ də tədqiqat mərhələsində olduğunu və iflic xəstələr tərəfindən istifadə edilməsi üçün uzun illər lazım olduğunu vurğuladı. Lakin o, komandanın sistemi laboratoriyadan çıxarmaq və mümkün qədər tez klinik sınaqlara başlamağı hədəflədiyini söylədi.
class=”medianet-inline-adv”>
Tədqiqatda iştirak etməyən Spinal Research-in CEO-su Harvey Sihota bu inkişafı “olduqca həvəsləndirici” olaraq xarakterizə etdi, baxmayaraq ki, bu texnologiyanın ümumi istifadəyə verilməsi üçün hələ uzun bir yol var:
“Bu inkişaf, neyrotexnologiyanın yol xəritəsindəki rolu və onurğa beyni zədəsi olan insanların funksiyasını və müstəqilliyini bərpa etməsində irəliyə doğru maraqlı bir addımdır.”
ƏMƏLİYYAT NECƏ KEÇİRİLİB?
Oskam-ın aktivləşdirilməsi əməliyyatı 2021-ci ilin iyulunda həyata keçirilib. Professor Bloch beyinin hərəkəti idarə edən nahiyələri üzərində kəllənin hər iki tərəfində 5 sm diametrli iki dəlik qazıb.
Daha sonra o, başındakı dəbilqəyə bərkidilmiş iki sensora beyin siqnallarını (Oskamın yerimək aktı haqqında fikirləri) naqilsiz ötürən iki disk formalı implant yerləşdirdi.
class=”medianet-inline-adv”>
İsveçrə komandası bu siqnalları Oskamın onurğa beyninin ətrafına yerləşdirilən ikinci implant vasitəsilə ayaq və ayaq əzələlərini hərəkət etdirmək üçün təlimatlara çevirən alqoritm hazırlayıb.
Professor Bloch bu implantı yerimə ilə əlaqəli sinir ucları ilə mürəkkəb şəkildə əlaqələndirdi. Bir neçə həftəlik məşqdən sonra Oskam gəzinti aparatının köməyi ilə ayağa qalxıb yeriyə bilib.
Lozannada layihəyə rəhbərlik edən École Polytechnique Fédérale (EPFL) professoru Grégoire Courtine-ə görə, onun hərəkətləri “yavaş, lakin axıcıdır”. “Onun bu qədər təbii yeridiyini görmək təsir edicidir. Bu, əvvəlki vəziyyətlə müqayisədə paradiqmanın dəyişməsini təmsil edir.”
class=”medianet-inline-adv”>
Beyin implantları, remobilizasiya üçün yalnız onurğa implantından istifadə edən professor Kortinin əvvəlki işinə əsaslanır.
Onurğa implantı onurğanın zədələnmiş hissəsinə beyindən gələn zəif siqnalları gücləndirir və kompüterdən gələn əvvəlcədən proqramlaşdırılmış siqnallarla daha da gücləndirilir.
Keçən il eyni texnologiyadan istifadə edərək onurğa beyni tamamilə kəsilən Mişel Rokkati yenidən yeriyə bilib. Hər ikisi nəzərdə tutulan jestləri kompüterlə sinxronizasiya etməli və sinxronlaşmayanda fasilə verib sıfırlamalı idi.
Beyin implantlarından əvvəl sadəcə bir onurğa implantı olan Oskam, indi daha çox nəzarətə sahib olduğunu söylədi.
“Əvvəllər sistemin məni idarə etdiyini hiss etdim, indi isə ona nəzarət edirəm”.
Bu sistemlər davamlı olaraq istifadə edilə bilməz və hələ də çətin və eksperimentaldır.
Xəstələr bərpa prosesinin bir hissəsi olaraq həftədə bir neçə dəfə sistemdən bir saat istifadə edirlər.
Gəzinti əzələləri məşq etdirdiyi üçün sistem söndürüldükdə də müəyyən dərəcədə hərəkət artımı müşahidə olunur ki, bu da zədələnmiş sinirlərin bərpa oluna biləcəyini göstərir.
Son məqsəd bu texnologiyanı miniatürləşdirməkdir. Professor Courtine-nin şirkəti Onward Medical, insanların gündəlik həyatlarında istifadə edə bilməsi üçün texnologiyanı kommersiyalaşdırmaq üçün təkmilləşdirmələr aparır.
“Gert-Jan implantı qəzadan 10 il sonra yerləşdirdi. Təsəvvür edin ki, zədədən bir neçə həftə sonra beyin-onurğa bağlantısı sistemini quraşdırsaydıq. Sağalma potensialı çox böyük olardı”, – Courtine deyir.
