ABŞ-dan Avropaya, Azərbaycandan ŞKTC-yə, Yaponiyadan ərəb ölkələrinə qədər seçkilər böyük maraqla izlənilib. American New York Times və CNN International kimi beynəlxalq media qurumları xəbərləri öz internet səhifələrində manşetlərə daşıyarkən, Əl-Cəzirə, BBC Türkcə və VOA Türk kimi xəbər saytları da son hadisələri ‘canlı yayım’ olaraq oxucularına açıqladı. Xarici xəbər saytları da son hadisələri sosial media hesabları ilə paylaşaraq, namizədlər və səsvermə ilə bağlı məlumat veriblər. Xəbər saytları seçkilərin təfərrüatlarını sual-cavab, ekspert şərhləri şəklində xüsusi xəbərlərlə oxucularına çatdırıb. Demək olar ki, bütün mənbələrdə seçkilərdə yüksək fəallıq diqqət çəkib.
class=”medianet-inline-adv”>
AFINA DÜNEN GECE YATMADI
– Türkiyədə keçirilən seçkilər insanlara mayın 21-də Yunanıstanda keçiriləcək seçkiləri unutdurdu. Türkiyəyə həftələr əvvəl başlayan maraq dünən pik həddə çatıb. Yunan xalqı ekranlarının başında həyəcanla səs verin nəticələrini gözlədi.
– Televiziyalar Türkiyədəki müxbirləri ilə əlaqə saxlayıb, hadisələrin gedişatını daim çatdırırdılar. Studiyalara dəvət olunan siyasətçilər və ekspertlər də seçkilərin “ertəsi günü” haqda danışıb, münasibətlərin gələcəyi ilə bağlı proqnozlar veriblər. Yunan qəzetləri də bazar günü saylarında seçkilərə yer verib.
– Ölkənin iki böyük qəzetindən biri olan “Ta Nea” Türkiyə seçkiləri ilə bağlı 48 səhifəlik xüsusi əlavə dərc edib. “To Vima” qəzeti də seçkilərə 12 səhifə ayırıb. Seçkidən əvvəl həm baş nazir Kiriakos Mitsotakis, həm də ana müxalifət lideri Aleksis Tsipras yeni dövrdə kimin qalib gəlməsindən asılı olmayaraq dialoq üçün çalışacaqlarını bildirmişdilər. (Yorgo KIRBAKI/AFINA)
KIPRİN KÜÇƏLƏRİ TELEVİZYONUN BOŞ QARŞISINDA İZLİMDİR
class=”medianet-inline-adv”>
– Seçkilər həm Kipr türklərini, həm də adadakı yunanları ekrana kilidlədi. Seçki məntəqələri bağlandıqdan sonra səslərin sayılması zamanı küçələr boş qalıb. KKTC televiziyaları sayma prosesini canlı olaraq ekranlarında keçirib. Yunan televiziyası və internet xəbər saytları da dünən anlıq xəbərlərlə seçki nəticələrini açıqlayıb.
– 140 min 111 seçicinin olduğu KKTC-də seçki qutusuna rekord maraq qeydə alınıb. YSK məlumatlarına görə, xarici seçicilərin iştirak nisbəti yüzdə 53,9 olarkən, KKTC-də 82 min 588 seçici səs verib və iştirak nisbəti yüzdə 59,1 olub ki, bu da dünya ortalamasının üzərində olub.
– Ünvanlarını KKTC-yə götürməyən minlərlə tələbə və işçi səs vermək üçün Türkiyəyə axışıb. Son günə qədər minlərlə seçici hava və dəniz ekspedisiyaları ilə Türkiyəyə gedib. Bir çox Hatay mənşəli də KKTC-də yaşayır. Bu çərçivədə Hatay seçiciləri üçün İsgəndəruna əlavə səfərlər edildi. (Omar BİLGE/NİKOSİYA)
class=”medianet-inline-adv”>
ƏRƏB TELEVİZİYASI YARIŞA SAYTDA BAXIB
– Seçkilər Yaponiyadan Malayziyaya, Azərbaycandan İrlandiyaya qədər dünyanın müxtəlif ölkələrində yaxından izlənildi. Ərəb mətbuatında dünənki yarışa böyük maraq var idi. AlJazeera, Şarkul Avsat, Middleeasteye və The New Arab kimi aparıcı xəbər saytları yarışın başlıqlarını verərkən, nəticələri anında paylaşdılar.
– Qətərdə fəaliyyət göstərən Əl-Cəzirə televiziyası seçki gecəsini canlı yayımlarla yerində izlədi. Xüsusilə də ərəb mətbuatı mümkün hakimiyyət dəyişikliyinin Türkiyənin xarici siyasətində hansı dəyişikliklərə səbəb olacağına diqqət çəkib.
– İsrailin qabaqcıl nəşrlərindən olan Times of Israel səsverməyə olan sıx marağa diqqət çəkib. “Jerusalem Post” xəbər saytı da seçki öncəsi iqtisadi müzakirələri xatırladan xəbərlərində səslərin hər an hesablandığını bildirib.
class=”medianet-inline-adv”>
AVROPA MƏTBUATI: BU İLİN ƏN ƏLAQƏLİ SEÇİMİ OLDU
– Dünya mediası və ekspertlərinin “2023-cü ilin ən mühümü” kimi qələmə verməkdən çəkinmədiyi Türkiyədə keçirilən seçkiləri Avropa paytaxtları yaxından izləyib. Son zamanlar Avropa seçkilərində ciddi problemə çevrilən Türkiyədə seçkilərdə iştirak nisbətinin yüksək olması Avropa mediasının da tez-tez vurğuladığı məqamlardan olub.
– İlk nəticələrin gəlməsi ilə bir çox nəşrlərdə “rəqəmlər savaşı” vurğusu ön plana çıxdı. Məlumat axını prosesi Avropa mediasının şərh verməsini çox çətinləşdirdi.
– Həm də tez-tez belə şərhlər edilirdi ki, seçkilər təkcə Türkiyəyə aid deyil. The Guardian, “Seçkilərin Türkiyənin hüdudlarından çox kənarda bir əhəmiyyəti var” dedi. Xüsusilə Avropa Birliyi ölkələrinin rəftarından bəhs edən Fransanın “Le Figaro” qəzeti xəbərlərindən birində “Qeyri-müəyyən gələcək qarşısında avropalıların ehtiyatlı susması” başlığına üstünlük verib. Seçkilərin AB və NATO üçün mühüm nəticələri olacağını vurğulayan qəzet, “AB Türkiyənin növbəti prezidentini gözləyir” kimi dəyərləndirmə aparıb. Fransız Le Monde isə seçki təhlükəsizliyi üçün səfərbərliyə diqqət çəkib. (Güven ÖZALP/BRUSSELS)
class=”medianet-inline-adv”>
MEDİA DƏQİQƏ BİZİ İZLƏYİN
– ABŞ mediası seçki gününü və siyahıyaalmanı, eləcə də seçki kampaniyasını yaxından izləyib. Dünyanın aparıcı media qurumlarından olan “New York Times” qəzeti və CNN İnternational xəbər saytları internet səhifələrində 14 may seçkiləri ilə bağlı manşetlərə yer verib. İnkişaflar rəqəmsal olaraq “canlı” ifadəsi ilə izləyiciləri ilə paylaşıldı. Bildirilib ki, Türkiyə güclü iqtisadi və siyasi əlaqələri olan NATO üzvü olduğundan dünya liderləri yarışı yaxından izləyirlər. ABŞ administrasiyası tərəf tutmaması və kim qalib gəlsə, onunla işləməyə hazır olduqları mesajını verib.
– ABŞ-dakı türk seçicilər də seçki gecəsini maraqla izlədilər. ABŞ-da yaşayan 134 min 245 türk seçicidən 53 min 40-ı səs verib. Seçkilərdə iştirak nisbəti 2018-ci il seçkiləri ilə müqayisədə 71 faiz artaraq 39,56 faizə çatıb. (Razi CANIKLIGIL/NEW YORK)
ALMANİYADA NƏTİCƏLƏRƏ İNTİVİD DİQQƏT
– Türkiyəli seçicilərin ən çox xaricdə cəmləşdiyi Almaniyada seçkilər xüsusi maraqla izlənildi. 1,5 milyon türk seçicisinin olduğu Almaniyada bu il də seçkilərə fəallıq yüksək səviyyədə olub. Türkiyəli seçicilər kimi Almaniya mediası da seçki prosesini və səslərin hesablanmasını yaxından izləyib.
– Almaniyadakı türk siyasi partiyalarının yerli təşkilatları və birlikləri səslərin hesablanması və Türkiyədən gələn xəbərləri izləmək üçün xüsusi tədbirlər təşkil etdilər. O, yalnız Almaniyanın paytaxtı Berlində 5-6 belə tədbir təşkil edib. Yenə oxşar görüşlər türk əhalisinin sıx olduğu Avropanın digər şəhərlərində də baş tutub.
– Almaniyanın dövlət televiziyaları olan ARD və ZDF də öz xəbərlərində seçkiyə geniş yer verdi və fasiləsiz yeniliklər edərək gün boyu təqib etməyə davam etdi. Almaniyada çıxan gündəlik qəzetlərdən biri olan “Frankfurter Rundschau” Türkiyədən gələn nəticələrlə bağlı xəbəri “İlk nəticələr (Prezident) Ərdoğanı qabaqda göstərir” başlığı ilə verib. (Ahmet KÜLAHCI/BERLIN)
ALMAN POLİSİNDƏN SEÇKİ İŞİ
Türkiyədəki seçkilərlə əlaqədar Almaniyadakı təhlükəsizlik bölmələri də əlavə ehtiyat tədbirləri görüb. Almaniyanın “Bild am Sonntag” qəzetinin xəbərinə görə, Daxili İşlər Nazirliyi federal təhlükəsizlik bölmələrinə Türkiyədə seçkilərlə bağlı mümkün mənfiliklərə hazır olmaq göstərişi verib. Qəzetə danışan Daxili İşlər Nazirliyinin sözçüsü Türkiyədə seçkilərlə əlaqədar olaraq federal təhlükəsizlik bölmələrinin əyalətlərə cavabdeh olan təhlükəsizlik idarələri ilə əlaqə saxladığını və hadisələri yaxından izlədiyini bildirib. Qəzet Almaniyada seçkinin nəticələrindən asılı olaraq mümkün bayramlar və ya etiraz nümayişləri zamanı yarana biləcək gərginliyə qarşı tədbirlər görüldüyünü yazıb. Lakin o, təyin olunan polis əməkdaşlarının sayı və görülən tədbirlər barədə ətraflı məlumat verməyib. Təxminən 1,5 milyon türk seçicinin olduğu Almaniyada 26 nöqtədə seçki qutuları qurulub.
AVROPADAN 400 MÜŞAHİDƏÇİ İZLƏDİ
Türkiyədə keçirilən seçkiləri Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) müşahidəçiləri də izləyib. Seçki qutularının təhlükəsizliyi və seçki prosesi ilə bağlı müşahidələr aparmaq üçün ATƏT adından paytaxt Ankaraya gələn səfir Yan Petersen “Müşahidə üçün yerdəyik, hesabatımızı sabah (bu gün) açıqlayacağıq” deyib. Ankaradakı Kavaklıdere orta məktəbində jurnalistlərə açıqlama verən Petersen, seçkiləri izləmək üçün 6 həftə əvvəl Türkiyəyə gəldiklərini bildirib.
ALTI HƏFTƏDİR TÜRKİYƏDƏDİR
Petersen, “6 həftəlik müddət ərzində Türkiyədəki seçki prosesində hüquqi çərçivələri, seçki kampaniyalarını və partiyaların fəaliyyətlərini təqib edir və hesabat veririk. Bu gün biz müşahidə üçün çıxmışıq. Bu hesabatları sabah (bu gün) açıqlayacağıq”.
ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosunun (DTİHB) 350 nəfərlik müşahidəçi nümayəndə heyəti ilə yanaşı, Avropa Şurası Parlament Assambleyası (AŞPA) da 42 nəfərlik heyətlə seçkiləri izləyib. Ancaq komandanın bəziləri bu yaxınlarda işə qarışdı. Dünən səhər tezdən səsvermə prosesini izləməyə başladıqlarını deyən Petersen, sayma zamanı və sonrasında fəaliyyətlərinin davam etdiyini bildirib. (DHA)
ABŞ SƏFİRİ: TÜRKİYƏNİ NÜMUNƏ EDİN
ABŞ-ın Ankaradakı səfiri Ceff Flake ötən gün İnstaqram səhifəsində paylaşdığı paylaşımla Türkiyədə seçki qutusuna getmə nisbətinin yüksək olmasına diqqət çəkib. Həyat yoldaşı Cheryl ilə qayıqdan çəkilmiş şəklini paylaşan Flake, “Sabah (dünən) seçkilər üçün Türkiyədə olmaqdan qürur duyuram. Türkiyə xalqı öz səsinə ciddi yanaşır və seçicilərin 80 faizindən çoxunun seçkiyə getməsi gözlənilir. Dünyanın qalan hissəsi üçün necə də güclü nümunədir”, – deyə o yazıb. 2020-ci ildə ABŞ-da keçirilən son prezident seçkilərində seçicilərin 66 faizi iştirak edib.
Amerikalılar üçün tələffüz dərsi: KILIÇDAROĞLU
“New York Times” qəzeti oxucularına Millət Alyansının prezidentliyə namizədi Kamal Kılıçdaroğlunun adının necə tələffüz ediləcəyini açıqlayıb. Seçki nəticələrinin canlı yayım səhifəsində 42 saniyəlik video paylaşan qəzet, “Prezident Ərdoğanın rəqibinin adı necə tələffüz olunur?” sualına cavab axtardı. Qəzet qeyd edib ki, onun “türklər üçün belə ağır” adlandırdığı bu adın mənası “qılıncçı oğlu”dur.
TWİTTER SİLDİ MƏZMUN… ELON MUSKDAN TÜRKİYƏ BƏYANATI
SOSİAL media platforması Twitter səsvermə prosesi başlamazdan bir gün əvvəl Türkiyədən bəzi məzmunlara girişi bloklayıb. Platformanın hökumətləri ilə əlaqələri idarə edən bölmədən həm türk, həm də ingilis dillərində edilən paylaşımlarda “Twitter-ə girişin bloklanması ilə bağlı məhkəmə qərarlarına uyğun olaraq Türkiyədə bəzi məzmunların girişini blokladıq. və Twitter-in Türkiyədə istifadəyə açıq qalmasını təmin etmək üçün.” Twitter, Türkiyə xaricindən bu məzmuna girişin davam edəcəyini qeyd etdi. Bloklanan məzmunun nə olduğu mübahisələrə səbəb olub. Twitter sahibi, milyarder iş adamı Elon Musk bir istifadəçinin mesajına “Əgər bunu etməsəydik, bütün Twitter-ə giriş daralacaqdı, hansı daha yaxşıdır?”
