Amerika Birləşmiş Ştatlarının Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) bir sıra tərəfdaş ölkələrdə “regional enerji təchizatı təhlükəsizliyini, etibarlılığını və səmərəliliyinin artırılmasına” yönəlmiş proqram həyata keçirməyi planlaşdırır.
“Yeni Müsavat”ın verdiyi məlumata görə, enerji sektorundakı investisiya layihələrinin əhatə edəcəyi ölkələr sırasında Azərbaycan, Albaniya, Ermənistan, Bosniya və Herseqovina, Gürcüstan, Kosovo, Moldova, Şimali Makedoniya, Serbiya və Ukrayna var. Bu prosesin mahiyyətcə Amerika biznesi və texnologiyası üçün bazarlar açmasına kömək etməsini hədəflədiyi vurğulanır. Agentlik Avropa və Avrasiya bölgələrindəki tərəfdaş ölkələrin əsasən Rusiyadan neft və qaz idxalından asılılığını hədəfləyir. Bu səbəbdən, bu dövlətlərin enerji sektoruna yatırılan investisiyalar, amerikalı mütəxəssislərin fikrincə, “tədarüklərin təhlükəsizliyi və etibarlılığının artmasına birbaşa təsir göstərəcək” və “siyasi müdaxilə” qarşısında həssaslığı da azaldacaq.
USAİD Azərbaycanda yeni deyil, illlərlə Azərbaycanda fəaliyyət göstərib. Tramp dönəmində fəaliyyəti xeyli zəifləsə də, Bayden dönəmində, göründüyü kimi, iri proyektlər planlaşdırır. Amma burada həssas məqam ondan ibarətdir ki, Azərbaycandan başqa digər ölkələrin – onların sırasında NATO dövlətləri də var- Rusiya ilə ciddi siyasi problemləri mövcuddur. Bu səbəbdən bu projektin Rusiyaya yönəldiyini də demək olar.
Yəni Moskva ilə münasibətləri yaxşı olmayan Gürcüstan, Moldova, Ukraynanın cərgəsində Azərbaycanın da yer alması, bəzi təhlilçilərin fikrincə, Kremllə əlaqələrə xoş olmayan rəng qata bilər. Hətta bunu ABŞ-ın Azərbaycanı Rusiyaya qarşı layihəyə qoşmaq planı kimi qiymətləndirirlər. Ancaq rəsmi Bakının bu projedə yer almasını Moskvanın necə qarşılayacağı da maraqlıdır.
Son illərdə, xüsusən 44 günlük müharibənin nəticələrindən asılı olaraq Azərbaycan-Rusiya əlaqələri son dərəcə yaxınlaşıb. Həmçinin rus sülhməramlıların Qarabağda yerləşməsindən və oradakı fəaliyyətindən hakimiyyət rəsmiləri razılıq edir, Kremlin əleyhinə yönəlik hansısa siyasi kampaniyada iştirak etmirik. O baxımdan, USAİD-in siyahısında Azərbaycanın da olması analiz tələb edir.
1549254774.JPG)
Qabil Hüseynli
Politoloq Qabil Hüseynli zənn etmir ki, Vaşinqton Bakını oyuna sala bilər. Siyasi şərhçinin “Yeni Müsavat”a bildirdiyinə, əlbəttə, Rusiya Avropa bazarlarında sıxışdırılmasını istəməzdi: “Amma ermənilərin Tovuz hücumunda Bakı-Ceyhan, TANAP layihələrini təhdid etmək hədəflənmişdi. Bizim isə Rusiya ilə Avropanın qaz bazarı uğrunda mübarizəmizin tarixi çoxdan bitib. Son akkordları isə ermənilərin qısqırdılıb Tovuz əməliyyatları dövründə vuruldu. Azərbaycanın Avropa bazarı uğrunda hegemon mövqelər qazanması o qədər uzaqda deyil. Artıq ”Şahdəniz-2″ layihəsi işə düşüb, Azərbaycan Avropa bazarlarına 20 milyard kubmetrdən çox təbii qaz çıxarır, yaxın vaxtlarda “Qarabağ” qaz mədənində estakadaların qurulması işləri yekunlaşacaq və qaz hasilatına başlanacaq. Bu ilin sonuna qədər uğurlar olacaq.
Eyni zamanda Türkmənistanla imzaladığımız “Dostluq” sazişi də qaz hasilatına xeyli kömək edəcək. Bundan başqa, ABŞ və Avropanın təzyiqlərində Türkiyə aktiv rol oynayr. Aydın məsələdir ki, neft-qaz layihələrinin reallaşdırılması Rusiyanın Avropa qaz bazarından sıxışdırılıb çıxarılmasına yönəlik enerji strategiyasıdır. Ancaq Amerikanın Azərbaycanı hansısa avantüraya çəkməsi mümkün deyil”.
Q.Hüseynli hesab edir ki, Azərbaycan düşünülmüş, ağıllı, müttəfiqi Türkiyə ilə birgə koordinasiyalı siyasət yürüdür: “Bu səbəbdən nə Rusiyadan çəkinəcəyimiz var, nə də Amerikanın bizi şübhəli əlaqələrə çəkəcəyini düşünmək sadəlövhlük olardı. Əksinə, ABŞ Azərbaycanın Avropa qaz bazarına daxil olmasını alqışlayır”. Ekspertin fikrincə, bundan sonra Azərbaycan İranın mübahisəli elan etdiyi Lənkəran istiqamətindəki neft-qaz yataqlarının da istismarına başlaya bilər.
Natiq Cəfərli
REAL Partiyasının icraçı katibi, iqtisadçı Natiq Cəfərli “Yeni Müsavat”a qeyd etdi ki, Azərbaycan Avropanın qaz bazarında çoxdan var: “Azərbaycan TANAP və TAP layihələri ilə bu prosesə qoşulub. Bu ildən kiçik həcmlərlə qazın Avropaya çatdırılmasına başlanacaq. Sadəcə, Azərbaycan Avropaya 10 milyard kub, Rusiya isə 150 milyard kub qaz satır. Ona görə Azərbaycan qazının Avropaya çıxması Rusiyanı dərindən narahat etmir. Düzdür, Rusiyanın xoşu gəlmir ki, Avropa qaz bazarında kimlərsə olsun. Ancaq Qərbin əsas hədəfi TANAP və TAP layihələrinin qoşulmasıdır”.
N.Cəfərlinin sözlərinə görə, Azərbaycanın TAP-da 20, TANAP-da isə 57 faiz payı var: “Bu, kifayət qədər yaxşı faizdir. Bizim bu layihələrdə yaxşı iştirakımız milli və iqtisadi maraqlarımıza xidmət edir. Rusiya isə əvvəldən bu layihələri xoş qarşılamırdı, amma həmin mərhələni keçmişik. Bütün maneələrə baxmayaraq, hər iki proyekt reallaşdı. Təbii ki, Qərbdən çox ciddi dəstək oldu. İndi isə növbəti mərhələ başlayır, Türkmənistan və İran qazının layihəyə qoşulmasından söhbət gedir. O zaman Avropaya qazın hasilatının həcmi artacaq. Bu da Avropanın qaz tələbatna təsir edəcək. Təxminən 25 milyard kub nəzərdə tutulub. Azərbaycanın da 10 milyard kub qaz hasilatını əlavə etsək, 35 milyard nəzərçarpacaq rəqəmdir. Şübhəsiz ki, Rusiyanın müəyyən narazılığı olacaq, amma Azərbaycan öz müstəqil siyasətini aparacaq. Türkmənistanla ”Dostluq” sazişinin bağlanması da bu ölkənin Transxəzər qaz kəmərlərinə qoşulması baxımdan müsbət hadisədir. Bu layihəni Avropa da dəstəkləyir”.
