Yohan Blavinya
Le Figaro (Fransa), 13.06.2019
Türkiyənin Qərblə münasibətləri ciddi şəkildə korlanıb. Buna səbəb Şimali Atlantika alyansının sütunlarından biri olan Ankaranın Rusiyanın raket komplekslərini almağı olub. S-400 artıq bu il göndərilməlidir, amma ABŞ bunu NATO-nun təhlükəsizliyi ilə uyuşmaz sayır. Bundan savayı, bu, Rusiyaya Amerikanın yeni, Ankaranın 100 nüsxə almaq niyyətində olduğu F-35 təyyarələrinin strateji məlumatlarına çıxış verə bilər. Amerikanın bu maşınları Şimali Atlantika alyansının hərbi, o cümlədən raketə qarşı müdafiə sistemləri ilə daim əlaqə saxlamaq üçün hazırlanıb.
Pentaqon ilk dövrdə F-35-in Türkiyəyə tədarükünü dondurub və Ankara bu qərardan imtina etməzsə, hərbi işbirliyi üçün ciddi nəticələrlə hədələyib. Vaşinqton keçən cümə günü mövqeyini sərtləşdirib və Rusiya raketlərindən imtina etmək üçün Türkiyəyə iyulun 31-ədək möhlət verməklə onun qarşısına ultimatum qoyub. Ankara bu vaxta qədər bunu etməsə, onda indiki anda ABŞ-da F-35-i idarə etməyi öyrənən pilotları ölkədən çıxarılacaq. F-35-in istehsalı ilə məşğul olan beynəlxalq konsorsiumun türk personalı əvəzlənəcək, Türkiyə müəssisələrinin iştirakı isə ləğv olunur. Pentaqon başçısının müavini Ellen Lord qeyd edib – konsorsiumun indi Amerika torpağında yerləşən binası Türkiyə HHQ təmsilçiləri üçün əlçatmaz olacaq, Türkiyənin artıq əldə etdiyi, hazırda Amerika ərazisində olan dörd maşın isə göndərilməyəcək.
Türkiyə Rusiyaya yaxınlaşır…
ABŞ tərəfdən xəbərdarlığa baxmayaraq, Türkiyə rəsmiləri və birinci növbədə prezident Rəcəb Tayib Ərdoğan Rusiya raketlərini almaqdan geri çəkilmirlər.
“Mən demirəm ki, Türkiyə S-400 raket komplekslərini alar, mən deyirəm ki, Türkiyə onu alıb, – o deyib. – Biz saziş bağlamışıq. İnşallah, artıq növbəti ayda kompleksləri ölkəmizə göndərəcəklər”.
Türkiyə müdafiə naziri Hulusi Akar cümə axşamı amerikalı həmkarı Patrik Şenahenlə söhbətdə Amerikanın ultimatumunu “yersiz” və “müttəfiqlik ruhu”na zidd adlandırıb. Türkiyə liderinin mətbuat katibi İbrahim Kalın öz növbəsində ABŞ-ın ultimatumu haqda qəzəbini ifadə edərək vurğulayıb ki, bu mövzuda ABŞ prezidentinin milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Con Boltonla danışıb. O bildirib: “(Ultimatumlu) məktubun praktik olaraq göndərildiyi anda sızması yetərincə qeyri-ciddi münasibətdən xəbər verir”. Əlavə edib ki, Türkiyə buna “uyğun şəkildə” cavab verəcək. Cümə axşamı “Türkiyəyə heç kimin ultimatum irəli sürə bilməyəcəyini” bildirən Türkiyə XİN başçısı Mövlud Çavuşoğlu da bu səs xoruna qoşulub.
Vaşinqton Ankaranın Amerikanın “Patriot” kompleksini alacağına ümid edirdi, amma Türkiyə lideri qərara gəlib ki, Rusiya daha yaxşı şərtlər, xüsusən də daha səmərəli qiymət və istehsalda tərəfdaşlıq təklif edib. O deyib: “Bu, hücum deyil, müdafiə silahıdır. Nədir, ölkəmizin qorunması üçün gərəkli tədbirlər görməyəcəyik?”
O, əlavə edib: “Biz Amerikadan belə müdafiə kompleksləri xahiş etmişik? Bəli, etmişik. Biz onu göndərib? Xeyr, bunu etməyib”.
… amma ABŞ-dan üz də döndərmir
Hər necə olsa da, Ərdoğan hələlik S-400 alqısının ifadə etdiyi qırmızı cızığı tam keçməyə cürət etmir. Şimali Atlantika alyansı Türkiyə müdafiəsinin sütunudur və şübhəsiz, ən yaxın illərdə belə də olacaq, çünki Rusiya ABŞ və NATO-nun verdiyi təhlükəsizlik zəmanətini verə bilməz. Türkiyə liderinin mətbuat katibi Ankara-Vaşinqton danışıqlarının sürdüyünü qeyd edib və ABŞ-ı ikitərəfli münasibətlərə ziyan vurmamaq üçün belə mövqedən əl çəkməyə çağırıb.
Mövlud Çavuşoğlu öz növbəsində fikir ayrılıqlarını tənzimləmək üçün Türkiyənin “birgə işçi qrup” yaratmaq səyini vurğulayıb. Onun sözlərinə görə, prezident Donald Tramp layihəni dəstəkləyib, amma “Amerikanın bəzi idarələrinin” əks-fəaliyyəti ilə üzləşib.
Rəcəb Tayib Ərdoğan da çərşənbə günü ümidini ifadə edib ki, 28-29 iyunda Donald Trampla keçirilməli olan görüşə qədər Ankaranı F-35 proqramından çıxartmamağa Vaşinqtonu inandırmağı baş tutar. Prezident “F-35 proqramından hər cür rasional əsas və legitimlikdən məhrum olan çıxdaşın qabağını almaq üçün istənilən həlli axtarmağa hazır olduğunu” xüsusi qeyd edib. O vurğulayıb ki, ölkəsi, sadəcə, müştəri deyil, təyyarə istehsalı proqramında tərəfdaşdır: “Biz artıq 1,25 milyard dollar ödəmişik”.
Türkiyə Şimali Atlantika alyansında qalarmı? Ankara və Moskvanın Türkiyə və Rusiyaya Qərb dövlətlərinin birinci növbədə Yaxın Şərqdə nüfuzu üçün əks-tarazlıq qurmaq imkanı verən yaxınlaşmasından sonra məhz bu sual durur. İstənilən halda, ən yaxın vaxtlarda Ankaranın çıxacağını gözləmək lazım gəlmir. NATO-ya üzvlük ona Avropa qitəsi ilə əlaqələri saxlamaq imkanı verir. Amerikalılara gəlincə, bölgədə xüsusən də İŞİD-ə qarşı əməliyyat aparmaq üçün indiyədək Türkiyə bazalarına ehtiyacları var. Bundan başqa, İranla qarşıdurma üçün Türkiyə onlara lazımdır.
Tərcümə Strateq.az-ındır.
