XARİCİ İŞLƏR Nazir Mövlud Çavuşoğlu 14 May seçkilərində millət vəkili namizədi olduğu Antalyada “Hürriyyət”in suallarını cavablandırıb. Nazir Çavuşoğlu Sudandakı son vəziyyətdən tutmuş Suriya ilə normallaşma prosesinə, ABŞ və Rusiya ilə münasibətlərə qədər bir çox mövzuda mühüm məlumatlar verdi. Çavuşoğlunun mesajlarını təqdim edirik:
SUDANDAN XARİCİLƏRİ HƏMÇİN evakuasiya edirik
– Çətinliklə də olsa Sudandan təxliyə başladı. Son vəziyyət haqqında məlumat verə bilərsinizmi?
Əvvəlcə paytaxt Xartumda küçə döyüşlərinə çevrildiyi üçün təxliyyə mümkün olmayıb. Hətta bizim səfirliyin pəncərəsinə güllə dəyib. Hətta vətəndaşlarımızı iki küçə uzaqdan səfirliyə gətirməkdə çətinlik çəkdik. Biz həm ilk vaxtlar başqa variant olmadığına görə, həm də risklər olduğuna görə quru yolu ilə köçməyə üstünlük verdik. Efiopiya vasitəsilə təxliyə etmək istədik. Əvvəlcə sərhəddə müəyyən gecikmələr oldu, sonra dövlət katibinə zəng etdim. Sonra çox tez oldu. Soydaşlarımızı Efiopiya Hava Yolları ilə Qondar şəhərindən Əddis-Əbəbəyə uçurduq. Çərşənbə günü gecə 684 nəfər gəldi. Digər vətəndaşların təxliyəsi davam edir. İkinci karvan Port Sudana gəlib. Bəzi vətəndaşlarımızı gəmi ilə Ciddəyə göndərdik. Oradan geri dönüşlər başladı. Biz bu üsulu ona görə seçdik ki, hazırda sığorta şirkətləri mülki təyyarələrə icazə vermir. Milli müdafiə naziri ilə də hərbi təyyarələrimizlə təxliyə ilə bağlı danışdıq. Bizim Xartumda da vətəndaşlarımız var. Xəstəxananın yerləşdiyi Nyala şəhərində isə həkimlərimiz və komandalarımız var. Biz onlarla daimi əlaqə saxlayırıq. Son vətəndaşımız gələnə qədər səfirliyimizi bağlamayacağıq. Biz müxtəlif ölkələrin vətəndaşlarını da təxliyə edirik. Təxminən 110 müxtəlif ölkədən insanlar var. Filippin, Çin vətəndaşı olan Uyğur türkləri, Qətər, Serbiya, Əfqanıstan, Macarıstan, Meksika kimi ölkələrin vətəndaşlarını gətirdik.
class=”medianet-inline-adv”>
– Xəstəxana nə olacaq, qərar nə olacaq?
Hal-hazırda açıqdır, dostlarımız ictimai xidmət göstərir. Biz bunu Səhiyyə Nazirliyi ilə qiymətləndiririk. Mühafizəçi dəyişikliyi ola bilər.
– Sudan prezidentinin də görüşləri olub. Türkiyənin vasitəçi rolunu öz üzərinə götürməsi mümkündürmü?
class=”medianet-inline-adv”>
Hər iki tərəf Türkiyəyə böyük hörmət bəsləyir. Prezidentimiz lazımi təkliflərini verdi. Xarici işlər naziri ilə də danışdım. Əvvəllər vasitəçi Efiopiyanın baş nazirinin vasitəçiliyi ilə çıxış edirdi. Amma indi efiopiyalılar da “Gəlin birlikdə işləyək” təklifini veriblər. Nazir müavinimiz Burak Akçapar da vasitəçilik üzrə mütəxəssisdir, bu detalları müzakirə etmək üçün onu Efiopiyaya göndərəcəyik.
SEÇKİ ƏVVƏL SURIYA GÖRÜŞÜ
– Mayın əvvəlində Suriyada XİN rəhbərlərinin görüşünün keçiriləcəyini bildirmişdiniz. Son vəziyyət necədir?
Bir neçə tarix təklifi var idi. Əslində, mayın əvvəli idi, amma sonra olacaq, çünki İran prezidenti həmin vaxt Dəməşqə gedəcək. Dedik ki, mümkünsə seçkiyə bir neçə gün qalmış yox, daha tez. Ruslardan gələn məlumata görə, seçki öncəsi dördtərəfli görüşün olacağını proqnozlaşdırırıq. Aydındır ki, həm İran, həm də Rusiya Suriya rejiminə yaxındır. Hər iki ölkədən gözləntimiz bu işi obyektiv şəkildə asanlaşdırmaqdır. Müdafiə nazirləri görüşdü, kəşfiyyat üçüncü dəfə görüşür.
class=”medianet-inline-adv”>
SURİYƏYƏ YOL XƏRİTƏSİ LAZIMDIR
– Suriyanın masa arxasında duran tələbləri arasında türk əsgərlərinin Suriyadan çıxarılması da var. Bu mümkündürmü? Yaxınlaşma ola bilərmi?
Biz davamlı sabitlik və sülh üçün çalışırıq. BMT-nin qətnaməsi var, siyasi proses də var. Bunsuz bizim oradan çəkilməyimizin Suriyaya heç bir faydası yoxdur. Terror təşkilatları bu boşluğu doldurur. Suriyanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyimizi deyirik, amma geri çəkilsək, başqaları gələcək. ABŞ artıq YPG-ni dəstəkləyir. Bu əlaqə yol xəritəsi çərçivəsində davam etdirilməlidir. Birincisi, terrorla mübarizə aparmaq lazımdır. İkincisi, Suriyanın siyasi prosesindəki tıxanma aradan qaldırılmalıdır. Rejimlə mötədil müxalifət arasında danışıqlar illərdir davam edir, lakin siyasi proseslərdə dalana dirənmək lazımdır. Nişanlılıq suriyalıların təhlükəsiz qayıtması üçün də vacibdir. “Bu gün Türkiyə çəkilsin, sonra danışaq” deyirsinizsə, bu, Türkiyənin təhlükəsizliyi üçün böyük riskdir. Terrorçuların sərhədlərimizə qayıtması, Allah eləməsin, növbəti hücum riski artacaq. ABŞ-ın dəstəyi də var. Bu təşkilata qarşı birlikdə mübarizə aparmalıyıq.
class=”medianet-inline-adv”>
14 may seçkilərində AK Partiyadan Antalyadan millət vəkili namizədi olmuş Mövlud Çavuşoğlu Finike Dövlət Komissiyasında keçirilən toplantıda Hürriyyət Ankara Millət vəkili Qonca Şenayın suallarını cavablandırıb.
ABŞ SURİYADA TERROR DÖVLƏTİNİN QURULMASINI DƏSTƏKLƏYİR
– ABŞ Türkiyə və Suriyanın normallaşmasından narahatdır. Sizcə, ABŞ niyə narahatdır?
Amerika onun dəstəklədiyi terror təşkilatına qarşı mübarizə apardığımızı bilir. PYD-YPG deyir ki, onlar da QSD, bu təşkilat Suriyanı parçalamağa çalışır. Bizim rejimlə əlaqəmiz onlar üçün ciddi təhlükədir. ABŞ, bütün hörmətlə, Suriyada sabitlik üçün yaradılmış platformalardan indiyə qədər geri çəkilib. Yalnız bir DEAŞ platforması davam edir.
class=”medianet-inline-adv”>
– ABŞ Suriyada terror dövləti istəyirmi?
Yüz faiz. Təşkilat orada Suriyanı parçalamağa çalışır. ABŞ onlara hər cür dəstək verir. YPG/PYD terror dövləti qurmağa çalışır. ABŞ da onlara təlim və silah dəstəyi verir.
– Türkiyə ilə ABŞ strateji tərəfdaşdır, müttəfiqdir, yoxsa dostdur? Bu əlaqənin tərifi nədir?
Biz müttəfiqik, problemlərin həlli üçün strateji mexanizm də qurmuşuq. Əvvəlkindən daha sabit münasibətlər, lakin problemlər həll olunmur. Trump zamanının hər gün enişi və enişi olub. O, tvit yazır, qarışırdı. PKK YPG-yə dəstəyini davam etdirir. Bu həyati əhəmiyyət kəsb edir. O, terror təşkilatı ilə əlaqə saxlayır. Təbii ki, orada FETÖ-nün olması da problemdir. Digər tərəfdən, biz onlara müttəfiq deyirik, lakin onlar CAATSA sanksiyalarını qəbul etdilər. F35-in pulunu ödədik, töhfə verdik. Pulumuzu geri alacağıq. Bu sistemdən çıxmağımız öz istehsalımızı sürətləndirmək üçün təkan oldu, lakin CAATSA düzgün deyil. Digər tərəfdən ticarətə baxırıq, sürətlə artır.
– Bu münasibətdə dostluq hardadır?
Dostluq var? Bunu insanlar soruşmalıdır. Ortaq maraqlar varmı? Bəli var. Ancaq dost olmadıqda da münasibətlər inkişaf edə bilər. ABŞ-la ciddi problemlər var. İctimaiyyətlə sorğu keçirdiyiniz zaman, nə qədər güvəndiyiniz üçün nəticələr yüksək deyil. Müsbət məqamlar da var. Ticarətimiz ikiqat artıb, hətta bizim xeyrimizə inkişaf edir.
ƏN ÇƏTİNİ RUSİYA SƏFİRİNİN ÖLDÜRÜLMƏSİ OLDU
– Siz Türkiyənin ən uzun müddətli ikinci xarici işlər nazirisiniz. Geriyə baxanda ən çətin anınız hansı olub?
Mən işə başlayanda 2015-ci ildə ilk zəng etməli olduğum şəxs təyyarə qəzasından sonra Rusiyanın xarici işlər naziri Lavrov oldu. Bu, çox ciddi böhran idi. Münasibətləri bərpa etmək 8 ay çəkdi. Məni ən çox üzən hadisələrdən biri də elə Moskvaya enmək ərəfəsində Rusiya səfiri Karlovun ölüm xəbərini aldığım zaman oldu. Bizi təyyarədən çağırdılar. Səs də aydın deyil. Rusiya səfirinə hücum olub, elə bil səfiri güllələyiblər. Fikirləşdim ki, fiziki hücumdur, yumruq atdım, yıxıldım. Onun silahla vurulduğunu anlamadım. Bir neçə dəqiqədən sonra yenidən əlaqə saxladıq. Bu dəfə onun tapança ilə öldürüldüyünü öyrəndik. Rusiyaya enmək üzrəyik. Təbii ki, bu hücumu qəbul edə bilmərik, hər şey ediləcək, ancaq öz ölkənizdə bir səfir öldürülür. O qədər əsəbləşdim ki, utandım. Düşəndə gördüm ki, hamı məndən daha möhkəmdir. Ertəsi gün Lavrovla görüşə getdim, çox kədərləndi, amma onlar da bilirdilər ki, bizim dövlətin niyyəti yoxdur. Əslində bunu FETÖ-çü polis əməkdaşının etdiyini öyrəndik, ancaq çətin anlar yaşadıq. Bundan başqa, Trampın gecə yarısı tweet atması kimi bir çox ciddi böhranlar yaşanıb. Biz Prezidentimizin rəhbərliyi ilə bunların hamısını birtəhər idarə etdik və öhdəsindən gəldik.
Taxıl dəhlizində ruslar haqlı deyil
– Son vaxtlar taxıl dəhlizi ilə bağlı problemlər var. Rusiya əsəbləşir. Türkiyə yenidən bu işin memarlarından biri kimi fəaldır. Həll yolunda bir addım varmı?
BMT-nin baş katibi vəziyyəti çox gözəl bilir, biz də ABŞ və İngiltərəyə deyirik. Çünki bu iki ölkə bankçılıqda açardır. Rusiya kənd təsərrüfatı bankının sürətli sistemə daxil edilməsi də onlardan asılıdır. Nəhayət, Rusiyaya vəd edilənlər baş tutmadı. Burada ədalətli olmalıyıq Baş katib “Türk bankı ilə işləsək” dedi. Türkiyə bankının Rusiyaya taxıl və gübrə satışına görə ödənişlərdə vasitəçilik etməsi gündəmdədir. Məqsəd problemi həll etmək və sövdələşməni davam etdirməkdir. Ruslar 60 gün uzatdı, ‘Gözləntilərimizi qarşılayın’ deyir. Biz deyə bilmərik ki, ruslar yanılır.
VİZA HAQQINDA TƏDBİRLƏRİMİZ OLACAQ
– Avropa Birliyi sizin üçün məyus oldumu? Aİ ilə əlaqələr haradansa başlayıb, haradasa irəliləyib?
Çox da irəliləyiş olmayıb. Aİ Türkiyə ilə maraq dairəsində əməkdaşlıq etməyə can atır, lakin marağı yoxdursa, təəssüf ki, viza liberallaşdırılması da daxil olmaqla, gecikmə və laqeydlik dövrünə qədəm qoyub. Baxmayaraq ki, Gömrük İttifaqı hər iki tərəf üçün faydalıdır. Belə ki, təəssüf ki, üzvlük prosesimizdə heç bir irəliləyiş olmadı.
– Türkiyənin hələ də üzvlük gözləntisi varmı? Yoxsa üzv olmaq lazımdır?
İnsanların yarıdan çoxu hələ də “Üzv olaq” deyir. Amma səbəbini soruşanda viza deyir. Əgər viza liberallaşması olsaydı, “Aİ-yə üzv olmayaq” deyənlərin sayı daha çox olardı. Amma viza məsələlərində də düşünüb-daşınırlar. Bu seçki bitsin, bunun üçün də müəyyən tədbirlərimiz olacaq.
