Dekabrın əvvəllərində Qırğızıstan parlamenti eks-prezidentlərin toxunulmazlıq hüququndan məhrum edilməsini nəzərdə tutan qanun layihəsini birinci oxunuşdan keçirdi. Yeni qanun ölkənin keçmiş rəhbərləri arasında kimləri narahat etməlidir? Namizədlər elə də çox deyil. Müstəqil Qırğızıstanın tarixində prezident postunu tutan cəmi dörd siyasətçi var ki, onlardan ikisi – Əskər Akayev və Kurmanbek Bakiyev onsuz da eks-prezident statusundan məhrum ediliblər. Deməli, qalır iki nəfər – Roza Otunbayeva və Almazbek Atambayev.
İcmalçılar xatırladır ki, Qırğızıstanın mövcud konstitusiyası qüvvədə qalarsa, hazırkı prezident Sooronbay Jeenbekov da birinci müddəti başa vuran kimi, eks-prezidentlərin siyahısına düşəcək. Və immunitetini itirəcək.
Hazırda toxunulmazlıq hüququ keçmiş prezidentləri məlum postu tutarkən yol verdikləri əməllərə görə nə inzibati məsuliyyətə, nə də cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verir. Həmçinin bu hüquq onları həbslərdən, sorğu-suala çəkilməkdən və bir sıra başqa xoşagəlməzliklərdən də qoruyur.
“Hazırkı qanuna görə, eks-prezidentlər bu postda olduqları zaman yol verdikləri hərəkətlərə görə heç bir məsuliyyət daşımırlar. Qanundakı bu normaya birmənalı olaraq yenidən baxılmalıdır”, – deyə Qırğızıstandan olan siyasətçi Taalatbek Masadıkov bildirir.
2010-cu il konstitusiyasının müəlliflərindən Omurbek Tekebekov isə hesab edir ki, bu norma düzgün təfsir olunmur. Və belə şərh olunması üçün qanuni əsas yoxdur: “Məlum məqam prezident haqqında qanuna əlavə edilən aktda yer alıb ki, burada da tam müəyyənlik yoxdur. Mübahisələr də bu səbəbdən yaranıb”.
“Fikrimcə, inkişaf etmiş demokratik ölkələrdə olduğu kimi, Qırğızıstanda da səlahiyyətlərini icra etdiyi dövrdə prezident müəyyən immunitetə sahib olmalıdır. Lakin bu postdan gedəndən sonra o, bu cür əlavə imtiyazları olmayan adi vətəndaşa çevrilir”, – deyə Masadıkov bildirir: “Siz indi adi vətəndaşsınızsa və prezident olduğunuz müddətdə qanunu pozmusunuzsa, bunu subut edəcək yetərli dəlillər olduğu təqdirdə, cəzalandırılmanız haqda məsələ qaldırmaq hüququna malik xüsusi orqan olmalıdır. Məsələ konkret Akayevə, Bakiyevə, Atambayevə və Otunbayevaya aid deyil. Hesab edirəm ki, müəyyən hallarda fəaliyyətdə olan prezidenti də toxunulmazlıq hüququndan məhrum edən prosedur olmalıdır”.
Qırğızıstan hakimiyyətində təmsil olunan mənbə “DW”-yə bildirib ki, eks-prezidentlərin immuntetinin ləğvinə dair addımlar Atambayevə qarşı yönəlib. Əsas səbəb də Atambayevin tərəfdarları ilə hazırkı prezident Jeenbekov arasında hakimiyyət uğrunda savaşdır.
Sooronbay Jeenbekov
Sooronbay Jeenbekov prezident postuna 2017-ci ilin payızında seçilib. O, bu postda Almazbek Atambayevi əvəzləyib. Yerli qanunvericilik Atambayevin yenidən prezident seçilməsinə imkan vermirdi. Ona görə Atambayev bu postda öz adamını – Jeenbekovu görmək istəyirdi və bunun üçün bütün inzibati resursları işə salmışdı.
Atambayev seçkiöncəsi kampaniyaya birbaşa qoşularaq öz namizədinin təbliğatını aparırdı. Keçmiş prezident hətta Jeenbekova görə Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayevlə də gərginlik yaşamışdı. Atambayevi narazı salan Qazaxıstan rəhbərliyinin Jeenbekova yox, müxalif namizəd Babanova dəstək verməsi idi. Nazarbayevin Almatıda Babanovla görüşməsi bu dəstəyin ifadəsi kimi qəbul olunmuşdu.
Bütün bunlara baxmayaraq, Jeenbekovun qələbəsindən az sonra tərəflər arasındakı münasibətlərdə ciddi soyuqluq yarandı. Atambayev Jeenbekovu naxələf varis gözündə görərək onu açıq şəkildə hədələməyə başladı.
Qırğızıstan hakim Sosial-Demokrat Partiyasının (QSDP) bu il martın 31-də keçirilən qapalı qurultayında Atambayev “səni mən yaratmışam, mən də batıracam” deyərək Jeenbekova ultimatum göndərdi. O, Jeenbekovu hakim partiyanın kursundan çıxıb parlamentarizmdən güclü prezident hakimiyyətinə meyllənməkdə və vicdansız məmurlarla əlaqələrdə ittiham etdi.
Keçmiş prezident düşünürdü ki, varisi onun jestini layiqincə qiymətləndirərək bütün dediklərini qeyd-şərtsiz həyata keçirəcək. Yəni prezident Jeenbekov olsa da, ölkəni faktiki olaraq Atambayev idarə edəcək. Lakin gözləntilər özünü doğrultmadı və Jeenbekov hakimiyyətə gələn kimi, güc strukturlarında və ədliyyə sahəsidə bir sıra dəyişikliklər etməyə başladı. Atambayevin əsas kadrlarını vəzifədən azad etdi.
Hakimiyyətdəki mənbə DW-yə onu da deyib ki, Jeenbekovun ətrafına toplaşan hakimiyyət nümayəndələri var gücləri ilə Atambayevi ölkəni tərk etməyə məcbur qoymaq, Qırğızıstandan getməyəcəyi təqdirdə isə həbsinə nail olmaq istəyirlər: “Qanuna dəyişikliyin sonralar indiki rəhbərlərinə (Jeenbekova-red:) də aid olacağı isə onları o qədər də maraqlandırmır. Gələcəyi yox, bugünkü mübarizəni düşünürlər”.
Şərqi Avropa və Beynəlxalq Əlaqələr Mərkəzinin əməkdaşı Beate Eşment keçmiş prezidentlərin toxunulmazlıq hüququnun ləğv edilcəyinə əmin olduğunu deyir: “Sooronbay Jeenbekov Atambayevin “himayəsindən” azad olub. Atambayev isə reallığı qəbul etməkdə çətinlik çəkir. Atambayevin ətrafındakı bəzi yüksək vəzifəli məmurlarla bağlı cinayət işi başladılıb. Onlardan bir qismi artıq həbsdədir. Məntiq deyir ki, zəncirin növbəti həlqəsi o özü olacaq.
Bu yaxınlarda “openDemocracy” media-resursunda Atambayevin bank hesablarına dair hesabat dərc olunmuşdu. Bu materialdan çıxış edərək demək olar ki, onun haqqında kompromat tapılması ehtimalı yüksəkdir. Ümumilikdə isə Qırğızıstan siyasəti üçün yüksək dövlət postundan şəxsi məqsədlər üçün istifadə olunması istisna hal deyil”.
Eşment də hesab edir ki, himayədar rolunu qoruyub saxlamağa çalışan Atambayevi aktiv siyasi fəaliyyətdən kənarlaşdırmaq Jeenbekovun marağındadır: “Atambayev Qırğızıstan siyasətində nəzərəçarpacaq narahatlıq yaradır. Bugünlərdə verdiyi müsahibədən məlum oldu ki, o, artıq hakimiyyətin bütün iplərini tərpədə bilməməsini qəbullanmaq istəmir. Atambayev müsahibəsində onu da etiraf etdi ki, son seçki kampaniyası zamanı Babanovun yox, Jeenbekovun namizədliyini dəstəkləməklə səhvə yol verib”.
Strateq.az
Discussion about this post